Levenskunst – melancholie is onlosmakelijk verbonden met mens-zijn

Voor de scheurkalender Even Stilstaan koos ik uit Melancholie van de onrust van Joke Hermsen dit citaat: ‘Melancholie is een grondstemming van de mens, die voortkomt uit ons besef van tijd, vergankelijkheid en verlies.’ Goed om bij stil te staan op deze grijze dinsdag na ‘Blue Monday’: melancholie hoort bij het leven.

Melancholie is niet hetzelfde als depressie

Melancholie is onlosmakelijk verbonden met mens-zijn: het hoort bij onze condition humaine. We hebben een besef van tijd, vergankelijkheid en eindigheid. En we hebben allemaal met verlies te maken, alleen al met het verlies van je kindertijd. Joke Hermsen laat zien dat we sinds de twintigste eeuw anders over melancholie zijn denken: ‘het melancholieke complex van stemmingen, gemoedstoestanden’ noemen we nu vaak ‘depressie.’ Daardoor is melancholie iets geworden wat we met pillen willen oplossen. Maar melancholie is ambivalent. Die kan zich inderdaad ontwikkelen tot een depressieve variant die gepaard gaat met neerslachtigheid en angst. Maar het weemoedig besef van vergankelijkheid kan ook een bron zijn van creativiteit en solidariteit.

Probeer dus melancholische gevoelens niet uit te bannen, en zie ze vooral niet als een ziekte. Vorm ze daarentegen tot een gezonde vorm van melancholie. Muziek, romans en kunst – waarin altijd een melancholieke ondertoon zit – kunnen je daarbij helpen.

De scheurkalender Levenskunst van Filosofie Magazine biedt levenswijsheden uit de westerse en oosterse filosofie. Lees hier meer bijdragen van mij.