Levenskunst – Iris Murdoch over kunst, troost en namaak
‘Vrijwel alles wat ons troost, is namaak’, schreef filosoof en romanschrijver Iris Murdoch.
Het lijden zonder sensatie, de dood zonder troost
Mensen zijn van nature zelfzuchtig volgens filosoof Iris Murdoch. Kunst kan ons helpen die zelfzucht te beteugelen. Tenminste, ‘goede kunst’ en dat is kunst die geen troost biedt, maar ons de wereld toont zoals die is. Goede romans, schilderijen, tragedies en komedies tonen ‘het lijden zonder sensatie, en de dood zonder enige troost.’
Dat is niet eenvoudig, zelfs Tolstoj slaagde er volgens Murdoch in Ivan Iljitsj niet echt in. ‘Al lukte het hem elders wel,’ voegt ze eraan toe. Zou ze de sterfscène van Andrej Bolkonski in Oorlog en vrede bedoelen? Hij troost zichzelf met gedachten over dat liefde het leven is, en dat sterven een terugkeer is naar de bron van liefde, tot hij bedenkt:
‘Deze gedachten leken hem troostrijk. Maar het waren slechts gedachten. Er ontbrak iets aan, ze hadden iets eenzijdigs, persoonlijks, verstandelijks, er was geen duidelijkheid. En de onrust en onzekerheid bleven. Hij sliep in.’
De scheurkalender Levenskunst van Filosofie Magazine biedt levenswijsheden uit de westerse en oosterse filosofie. Lees hier meer bijdragen van mij voor de Levenskunst-kalender.
