HET MOMENT – Gerko Tempelman over Averroës: ‘Ik wil ruimte scheppen voor religie’

 in Boek Wat denken doet

Voor mijn rubriek ‘Het Moment’ in Filosofie Magazine sprak ik filosoof en theoloog Gerko Tempelman. In 2018 verscheen zijn boek Ongeneeslijk religieus.

HET MOMENT

‘Als je in Amsterdam gaat studeren, zul je je geloof verliezen, zei een vrouw uit de Vrijgemaakte Kerk waarin ik opgroeide. Dat zou mij niet overkomen. Ik was ervan overtuigd dat ik na mijn studie theologie de opleiding tot dominee zou volgen in Kampen. Ik bereidde me goed voor op de confrontatie met niet-­christelijke ideeën en nam me voor elke avond aan persoonlijke Bijbelstudie te doen. Maar in Amsterdam ging mijn volledige pakket met overtuigingen op de helling. De waarheid was coherent binnen het systeem van de Vrijgemaakte Kerk. Daarbuiten – in de ont­moeting met anderen – zakte het systeem in elkaar.

In mijn gereformeerde milieu was het altijd “wij” tegen “zij”. Wij hadden de waarheid te pakken en de buitenwereld probeerde daar iets anders van te maken. Het verbaasde me dat ik in Amsterdam ­eenzelfde wij-zijdenken tegenkwam, maar dan in omgekeerde richting: “wij wetenschappers” en “zij, de goedgelovige massa”.

Toen ik me verdiepte in de wijsgerige traditie van de islam, viel me op dat daar rede en religie niet altijd zo’n onoverbrugbare tegenstelling vormden. De middeleeuwse islamitische filosoof Averroës – ook bekend als Ibn Rushd – werkte aan het hof van de orthodoxe kalief én was commentator van Aristoteles. Averroës onderscheidde drie manieren om ware uitspraken te doen: op retorisch, dialectisch en demonstratief niveau. Ze zijn alle drie waar. Maar alle drie ánders waar. We moeten oppassen dat we het demonstratieve niveau – de taal van de wetenschappers – als enige niveau gaan zien. We raken andere vormen van waarheid uit het oog.

Averroës liet me zien dat gelovig zijn is toegestaan. Echt religieus vind ik mezelf niet. Maar ik wil theoretische ruimte scheppen voor religie – ik vind het belangrijk dat religie mag bestaan. Het is wel paradoxaal dat ik me daarvoor bedien van die demonstratieve, wetenschappelijke taal. Zelf heb ik nu eenmaal geen spirituele voelsprieten.’

Gepubliceerd in Filosofie Magazine, oktober 2019. Fotografie: Maarten Noordijk.

Aanbevolen Berichten