Filosofie Magazine – Marjan Minnesma: ‘We danken ons rechtssysteem aan de oude filosofen’

Voor mijn rubriek ‘Het Moment’ in Filosofie Magazine sprak ik met Marjan Minnesma, directeur van Stichting Urgenda.

HET MOMENT

‘Na een studie bedrijfskunde en een afstudeeropdracht voor Shell ging ik terug naar de universiteit om filosofie en rechten te studeren. In het eerste jaar kreeg ik in dezelfde periode de vakken “filosofie van de Oudheid” en “het rechtssysteem vanaf de Oudheid”. Het was verrassend om te ontdekken dat de denkers uit die tijd een belangrijke rol hebben gespeeld bij de vormgeving van onze huidige rechtsstaat en het juridisch systeem.

Ons hele systeem – de organisatie van ons land, het rechtssysteem, onze manier van denken – is doordrenkt van het gedachtegoed van de oude filosofen. Zij dachten onafhankelijk en onpersoonlijk over fundamentele vragen als: welke rol heeft de staat? Op welke waarden baseer je een samenleving? Wat is rechtvaardigheid? Hoe om te gaan met eigendom? Al die filosofische noties zitten verankerd in het rechtssysteem. Dat besef geeft mij houvast om systemen te kunnen doorgronden en helpt bij het nadenken over oplossingen.

Veel mensen vinden het recht eng en denken: o jee, straks krijg ik een zaak aan mijn broek. Dat denk ik nooit. Ik denk eerder: hoe kan ik het systeem benutten, bewerken of veranderen, zodat ik krijg wat ik wil? Zicht op de grondslagen van het recht maakt me minder bang voor een rechtszaak. Bij de Klimaatzaak was het uitgangspunt dat er sprake is van “gevaarzetting” – klimaatverandering vormt deze eeuw een bedreiging. Aangezien de overheid de plicht heeft om burgers te beschermen, moet zij zich houden aan de ondergrens van de vermindering van de uitstoot van broeikasgassen uit het Klimaatverdrag.

In de dagelijkse praktijk lijkt het misschien alsof er steeds nieuwe regelgeving is en alles continu op de schop gaat. Maar de onderliggende waarden en de basis van ons rechtssysteem gaan al eeuwenlang mee. Dat systeem is solide, maar niet onkwetsbaar.’

Gepubliceerd in Filosofie Magazine, mei 2021. Fotografie: Maarten Noordijk.