HET EXPERIMENT – Geven om mensen op afstand. Wouter Mensink over medelijden
Wij hebben een verbinding nodig om medelijden te ontwikkelen. Dat kunnen we wel met een individu, maar niet met een massa. Ik sprak met filosoof Wouter Mensink.
Experiment Bij een fictieve hongersnood in Afrika doneren we meer als dat geld bestemd is voor één 7-jarig meisje dan voor 21 miljoen mensen.
‘Volgens Hannah Arendt is er maar één iemand in de geschiedenis geweest die kon meevoelen met een anonieme massa, en dat was Jezus’, aldus filosoof Wouter Mensink, auteur van Kun je een betere wereld kopen? ‘Adam Smith geeft een interessante theorie over hoe mensen tot morele oordelen komen, waarbij het kijken naar lijden een rol speelt. Allereerst ben je zelf toeschouwer van een situatie waarbij je morele sentimenten voelt en je je afvraagt of je iets moet doen. Om te beslissen hoe je vervolgens moet handelen, stel je je een tweede toeschouwer voor. De interactie tussen die twee toeschouwers leidt tot een morele keuze.’
‘Als je dit experiment bekijkt met het model van Adam Smith, zie je de complexiteit van de situatie: het gaat niet alleen om het lijden van een anonieme massa, maar ook nog eens op afstand. De socioloog Luc Boltanski laat zien dat er wel allerlei manieren zijn om die afstand van distant suffering te overbruggen. Denk aan de gepersonifieerde reclames voor goede doelen, maar ook de marketing van sommige fairtrade-koffiemerken. Met een foto van een koffieboer word je toeschouwer van een situatie op afstand: zo word je in die morele arena geplaatst en moet je een morele keuze maken – waarbij de juiste keuze je meteen wordt aangereikt.’
‘Bij echte wereldverbeteraars werken die morele mechanismen anders. De meeste mensen vinden hun familie en dierbaren belangrijker dan onbekenden ver weg. Maar voor wereldverbeteraars is juist iedereen even belangrijk.’
Gepubliceerd in Filosofie Magazine, december 2016. Illustratie: Bas van der Schot.
Iedere maand interview ik een filosoof over een wetenschappelijk experiment voor de rubriek ‘Het Experiment’. Lees meer voorbeelden hier.
