Vrouwelijke denkers – Mary Astell ‘Als de wereld beter zou zijn, zou er meer vriendschap zijn’
Voor de website van Filosofie Magazine werkte ik de filosofische canon bij. Een van de denkers die ik toevoegde was Mary Astell (1666-1731).
Mary Astell
Filosoof Mary Astell wordt wel de eerste Engelse feminist genoemd. Bijna een eeuw voor Verlichtingsfilosoof Mary Wollstonecraft pleitte zij voor onderwijs voor vrouwen. Haar naam is nu niet meer zo bekend, maar in haar eigen tijd was Astell een kleine beroemdheid. Ze publiceerde zes boeken, twee pamfletten en een bundel brieven. Tijdgenoten als Berkeley, Locke en Leibniz waren bekend met haar werk.
De kunst van het denken
In A Serious Proposal to the Ladies stelt Astell de oprichting van een soort vrouwencampus voor, een academisch instituut waar vrouwen kunnen wonen en studeren om zich moreel te ontwikkelen. Alleen met beter onderwijs kunnen vrouwen meer autonomie krijgen en de juiste persoonlijke en morele keuzes maken. Speciale aandacht is er voor logica en de kunst van het denken. Astell formuleert in het tweede deel zes regels voor het denken. Zo moet je afstand nemen van vooroordelen, meningen van grote namen, autoriteiten en gewoonten.
Lichaam en geest
De rationalistische filosofie van Descartes had invloed op het denken van Astell. Net als Descartes gaat Astell ervan uit dat de mens bestaat uit een lichaam en een geest. Ieder mens heeft van nature een rationeel verstand. Astell spoort vrouwen aan in te zien dat hun rationele capaciteiten belangrijker zijn dan hun lichamen: de ziel en niet het lichaam is je ware ‘zelf’. Het probleem is dat vrouwen door opvoeding en gewoonte zich leren te bekommeren om onbelangrijke, uiterlijke zaken, zoals schoonheid en rijkdom. Door onderwijs kunnen zij leren hun aangeboren rede aan te scherpen.
Het huwelijk
In Some Reflections on Marriage (1700) onderzoekt Astell de nadelen van een huwelijk voor vrouwen. Uit dit werk komt haar vaak geciteerde uitspraak: ‘If all Men are born free, how is it that all Women are born slaves?’
Een van de problemen die Astell signaleert is dat de meeste mannen niet uit liefde of welwillendheid trouwen, maar vanuit motieven zoals lust en hebzucht. Een gelukkig huwelijk is alleen mogelijk als mensen zich niet laten leiden door de passies maar door de rede.
Vriendschap
Vriendschap speelt een belangrijke rol in het morele denken van Astell. Op een vrouwencampus zouden stimulerende vriendschappen ontstaan waarbinnen vrouwen elkaar aansporen zich moreel en intellectueel te ontwikkelen. Astell koos ervoor niet te trouwen en had zelf een netwerk van vriendinnen die haar niet alleen emotioneel maar ook financieel steunden. Een academie voor vrouwen is er nooit gekomen, maar met financiële steun richtte zij in haar laatste jaren een liefdadigheidsschool voor meisjes op.
Opmerkelijk
Passages uit A Serious Proposal to the Ladies werden – zonder bronvermelding – opgenomen in The Ladies Library, een bundel essays over onder meer onderwijs voor vrouwen. De empiristische filosoof George Berkeley was de anonieme compilator van de bundel.
Gepubliceerd op Filosofie.nl