Vrouwelijke denkers – Marie le Jars de Gournay ‘De mens is man noch vrouw’

Marie le Jars de Gournay was de redacteur van Michel de Montaigne (1533-1592). Ze was bevriend met de Franse filosoof en hij nam haar als pleegdochter aan. Na zijn dood verzorgde De Gournay een nieuwe, geredigeerde versie van de Essais. Daarna volgden meerdere edities van Montaignes essays die De Gournay redigeerde en van een voorwoord voorzag.

Zelf schreef De Gournay essays over taal, literatuur, opvoeding, ethiek en gelijkheid tussen mannen en vrouwen. Daarnaast schreef ze poëzie, een roman en vertaalde ze werken van onder meer Vergilius, Cicero, Plutarchus en andere stoïcijnse auteurs.

Metafoor – het kostbaarste juweel

In haar verhandelingen over taal en poëzie verdedigt De Gournay de waarde van beeldspraak en neologismen. Begin zeventiende eeuw was er in Frankrijk een debat over hervormingen van de taal. De voorstanders van hervorming wilden de taal zuiveren van nieuwe en verouderde woorden en waren tegen het gebruik van metaforen. De Gournay geeft een analyse van de metafoor en verdedigt die als ‘het kostbaarste juweel in de taal van een gedicht’.

De mens is man noch vrouw

In de feministische verhandeling Egalité des hommes et des femmes (1622) pleit De Gournay voor gelijkheid tussen mannen en vrouwen. De verschillen die tussen hen bestaan, zijn te wijten aan omstandigheden zoals onderwijs en omgeving – voor die tijd een vooruitstrevende opvatting. De Gournay stelt dat de mens ‘man noch vrouw’ is. De menselijke ziel is hetgeen waarin de mens zich onderscheidt van het dier; de verschillende seksen zijn alleen gecreëerd voor de voortplanting.

Grief des dames (1624) heeft een satirische toon. De Gournay stelt in dit feministische essay aan de orde dat mannen weigeren iets serieus te nemen wat door vrouwen is geschreven. De woorden van vrouwen worden genegeerd, belachelijk gemaakt en uitgewist.

Autodidact

De Gournay was autodidact – ze had zichzelf Latijn en Grieks geleerd door Franse vertalingen naast de teksten te leggen. Ze trouwde niet en koos ervoor haar leven aan de studie en de letteren te wijden. Sommige tijdgenoten dreven de spot met haar als vrijgezel en geleerde vrouw. Tijdens haar laatste jaren hield ze salons waar prominente denkers en schrijvers kwamen. Ze correspondeerde met onder anderen Montaigne, Balzac en Anna Maria van Schurman.

Opmerkelijk

De Gournay moest rondkomen van haar schrijf-, redigeer- en vertaalactiviteiten. Ze schreef een verhandeling over de opvoeding van prinsen in de hoop door het koningshuis opgemerkt te worden en zo financiële steun te kunnen krijgen.

Gepubliceerd op Filosofie.nl