HET MOMENT – Over Bataille en de heimwee naar eenwording

‘Ik voelde me opgesloten in mezelf.’ Voor mijn rubriek ‘Het Moment’ in Filosofie Magazine sprak ik met docent geschiedenis Renske ter Avest over Georges Bataille.

HET MOMENT

‘Hoe zou het zijn om iemand anders te zijn? vroeg ik me als kind af. Ik voelde me opgesloten in mezelf – je zit altijd met jezelf en je eigen gedachten opgezadeld. Ik werd grootgebracht met het protestants-christelijke geloof. Ook al was er een God die over je waakte, toch voelde ik een isolement. Tijdens catechisatie vroeg ik: “Is het mogelijk om God te doorgronden?” Nee, natuurlijk. “En als wij eenmaal tegenover God staan, is het dan mogelijk om Hem te doorgronden?” Daarop volgde een diepe frons. Ik vond het lastig om mee te gaan in het idee dat zelfs als je eenmaal in het hemelrijk bent, daar ook weer dat isolement is. Dan kom je er dus nooit uit.

Zeven jaar geleden las ik De erotiek van Georges Bataille. Hij schrijft: “Ieder wezen wordt als enkeling geboren, hij sterft als enkeling. Tussen de ene mens en de andere ligt een afgrond, bestaat een discontinuïteit.” Zodra je wordt geboren, ben je geïsoleerd – “discontinu”. Je bent voortgekomen uit een samensmelting van een eicel en een zaadcel. En je leven lang ervaar je heimwee naar die eenwording, naar “de continuïteit van het zijn” – zo mooi hoe Bataille dat beschrijft.

In het geloof kun je zoeken naar die continuïteit van het zijn in een God en een leven na de dood. Bataille brengt het terug naar het bestaan zelf. Ik ben niet zozeer – of niet meer – op zoek naar eenwording, samensmelting of dat soort termen. Het isolement is er gewoon en blijft er – dat heb je te aanvaarden. Ik richt me op het hier-en-nu. In het openstellen voor de wereld zit ook overgave – al blijft de distantie. Altijd. Bataille lezen was overrompelend. Ik wist: dit heb ik nodig, dit heb ik gemist. Door Bataille ben ik filosofie gaan studeren.’

Gepubliceerd in Filosofie Magazine, februari 2019. Fotografie: Martin Dijkstra