HET MOMENT – Clara Stokhof over Edith Stein: ‘Steins filosofie biedt een rem op doorschieten naar je eigen gedachten – een tegengif tegen depressie’
Voor mijn rubriek ‘Het Moment’ in Filosofie Magazine sprak ik Clara Stokhof, docent filosofie en schrijver van Het verloren jaar (2014).
HET MOMENT
‘Toen ik depressief werd, had ik het gevoel een eiland te zijn. Alles was dof en grijs. Niet omdat ik verdrietig was, maar omdat er niets meer was. De wereld had geen betekenis meer. Ik kreeg zelfs solipsistische ervaringen: momenten waarop ik even niet meer wist of anderen wel bestonden. Heel eng. Voor Descartes is het eerste wat zeker is je eigen denken. Het zelf is het fundament. Maar ik kon vanuit dat punt geen weg meer terugdenken naar een gedeelde wereld met anderen.
Pas laat leerde ik filosoof Edith Stein kennen. Alleen al de titel van haar dissertatie sprak me aan: On the Problem of Empathy (1917). Voor Stein is juist het bestaan van anderen het vertrekpunt. Ik kan me alleen maar bewust zijn van mezelf omdát anderen bestaan. Empathie is de basis. Eerst is er de relatie met die ander, pas daarna kun je zoiets zeggen als: “Ik denk, dus ik ben.” Dat vind ik geruststellend; het betekent dat je fundamenteel niet alleen bent – een heel ander uitgangspunt dan Descartes. Steins filosofie biedt een rem op doorschieten naar je eigen gedachten – een tegengif tegen depressie.
Met zo’n ander wereldbeeld is de wereld een stuk draaglijker. Je bent verantwoordelijk voor andere mensen. En in die relatie met anderen zit de reden om jezelf niet op te sluiten, maar wél dingen te doen, wél te leven. Ik wilde iets met mensen en voor mensen gaan doen, en besloot docent te worden – toevallig net als Stein. In haar autobiografie herkende ik veel van mezelf. Aan het begin van mijn studie zei een docent: “Het is goed om vrienden te worden met een filosoof.” Dat lukte me pas toen ik Edith Stein ontmoette.’
Gepubliceerd in Filosofie Magazine, december 2017. Fotografie: Merlijn Doomernik.
Voor de website filosofie.nl schreef ik een inleiding over Edith Stein.
