HET EXPERIMENT – Zit voetbaltechniek in je hoofd? Aldo Houterman over de verhouding tussen lichaam en brein
Hersenen sturen de spieren aan, en zo kun je bewegen – zegt de bewegingsleer. Hoe verhouden lichaam en brein zich tot elkaar? Ik sprak met filosoof Aldo Houterman.
Experiment Op de hersenscans van profvoetballer Pablo Neymar is substantieel minder hersenactiviteit te zien bij een specifieke enkelbeweging dan bij amateurvoetballers of zwemmers.
‘Het is niet het brein dat de beweging aanstuurt’, stelt filosoof Aldo Houterman, die onderzoek doet naar sport, lichaam en brein. ‘Een rennende kip zonder kop is niet de uitzondering, maar zegt juist veel over hoe een lichaam zichzelf organiseert en kan bewegen. Als we niets meer zijn dan ons brein, dan verwacht je bij Neymar méér hersenactiviteit bij zo’n enkelbeweging; bij hem is die beweging immers gedistingeerd.’
‘Dit experiment laat zien dat het brein geen centraal controleorgaan over onze bewegingen is. Het lichaam beweegt vanzelf al en het brein coördineert dat. De hersenactiviteit is een resonantie, geen aansturing. Een beginner heeft nog veel hoofdelijke capaciteit nodig voor een specifieke enkelbeweging. Maar bij een expert gaan de spieren, pezen en het skelet zich naar die beweging vormen. Voordat je bedenkt dat je een bepaalde beweging wilt maken, oriënteert het lichaam zich al op zijn omgeving en bereidt het de beweging voor. Filosoof Merleau-Ponty noemt dat “prereflectief gedrag” en benadrukt dat we niet alleen een lichaam hebben, maar een lichaam zijn.’
‘Het idee dat ons gedrag aansturing en controle van bovenaf nodig heeft, is hardnekkig. Dat zie je ook terug in organisatiekunde. Maar net zoals een lichaam niet één centrale controleur nodig heeft, heeft een organisatie die evenmin. Leiderschap kun je spreiden. Ik zie dat voor me als een peloton in een wielerwedstrijd: zonder centrale controle kan dat perfect reageren op de continu veranderende omstandigheden.’
Gepubliceerd in Filosofie Magazine, september 2016. Illustratie: Bas van der Schot.
Iedere maand interview ik voor Filosofie Magazine een filosoof over een wetenschappelijk experiment voor de rubriek ‘Het Experiment’. Lees meer voorbeelden hier of in Filosofie Magazine.
